ŻYWIENIE DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

 

DRODZY PAŃSTWO MACIE REALNY WPŁYW NA ZDROWIE WASZEGO DZIECKA,

NA DŁUGOŚĆ I JAKOŚĆ JEGO ŻYCIA !!!

STYL ŻYCIA I SPOSÓB ŻYWIENIA A JAKOŚĆ I DŁUGOŚC ŻYCIA

Dziś już wiemy, że styl życia i sposób żywienia także w okresie dzieciństwa, mają ogromny wpływ na długość i jakość życia człowieka. Właściwe odżywianie połączone z umiarkowanym i regularnym wysiłkiem fizycznym jest bardzo ważne w profilaktyce szeregu chorób ( np. chorób cywilizacyjnych tj otyłość, nadciśnienie, cukrzyca, nowotwory itd.)

Z najnowszych badań i statystyk (prowadzone przez Instytut Matki i Dziecka czy Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie) wynika, że dzieci w Polsce nie są prawidłowo żywione. Z przeprowadzonych badań wynika, że większość dzieci spożywa za mało mleka (mowa o dzieciach zdrowych, nie mających nietolerancji pokarmowych) oraz warzyw i owoców, natomiast za dużo wędlin i mięsa. Stwierdzono złe nawyki żywieniowe oraz niewłaściwy profil składników odżywczych w diecie małych dzieci. W diecie stwierdzono niedobory w wapń i witaminę D oraz nadmiar soli i cukru.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ŻYWIENIA DZIECI:

• CIEKAWOŚĆ POZNAWCZA DZIECKA
• PRZYZWYCZAJANIE DO NOWYCH POTRAW I WŁAŚCIWYCH NAWYKÓW ŻYWIENIOWYCH

Charakterystyczną cechą dla tego etapu rozwoju małego człowieka jest ciekawość poznawcza dziecka i odnosi się ona także do sytuacji związanych z żywieniem. Dziecko nie tylko przygląda się podawanym mu przez rodziców różnym daniom ale dotyka ich i smakuje. Odczucia dziecka związane z poznawaniem nowego smaku oraz jego akceptacją nie dokonują się automatycznie. Często dziecko na początku odrzuca nową proponowaną potrawę z powodu innych niż do tej pory doznań smakowych i nie chce jeść czy nawet spróbować nowych potraw. Najlepszym rozwiązaniem jest stopniowe oswajanie dziecka z nowym smakiem i cierpliwe zachęcanie go do spróbowania symbolicznej łyżeczki. Pozytywny efekt powinien być widoczny po kilkunastu próbach i dziecko powinno zaakceptować nową potrawę. Długość czasowa do zaakceptowania nowej potrawy jest różna u poszczególnego dziecka, więc nie należy sugerować się innymi dziećmi i kształtować nawyki żywieniowe u własnego dziecka wg indywidualnego tempa. Rodzic musi zdawać sobie sprawę z tego, że dziecko poprzez płacz i krzyk skutecznie osiąga swój cel, jakim jest uzyskanie ulubionej przekąski np. słodkiego deseru czy słodkiego napoju. Dlatego pożądane są czasem zmiany w obecnym sposobie żywienia dziecka, ponieważ wzory postaw i zachowań utrwalone w pierwszych latach życia dziecka mogą przetrwać bez względu na to czy są one korzystne czy nie. W kształtowaniu prawidłowych zasad zdrowego żywienia u dziecka istotna jest nie tylko cierpliwość i konsekwencja wobec dziecka ale także ustalenie czytelnych zasad, które respektowane są przez wszystkich członków najbliższej rodziny ( w otoczeniu dziecka) jako wzór postawy oraz odnoszących się do sytuacji jedzenia.

 

 

ORGANIZACJA I PLANOWANIE POSIŁKÓW :

W żywieniu dzieci szczególną uwagę należy zwrócić na częstość spożywania posiłków, ich organizację, dobór produktów w diecie, wartość energetyczną oraz nawyki i zachowania żywieniowe. Właściwa organizacja posiłków podawanych dziecku w ciągu dnia zabezpiecza równomierną podaż energii a także częściowo zapobiega błędom żywieniowym.

• POSIŁKI, ICH CZĘSTOTLIWOŚĆ ORAZ OBJĘTOŚĆ

W żywieniu dziecka bardzo ważna jest regularność spożywanych posiłków oraz ich odpowiednia liczba czyli 4-5 posiłków: 3 podstawowe i 1-2 posiłki uzupełniające. Przerwa między posiłkami powinna wynosić ok. 3-4 godzin. Dziecko w tym wieku ze względu na małą pojemność żołądka powinno otrzymywać posiłki objętościowo dostosowane do indywidualnych potrzeb ale jednocześnie dostarczającej odpowiedniej ilości energii. Błędem jest podawanie dużych porcji potraw o mniejszej kaloryczności np. rozcieńczanych zup.

• JAKOŚĆ, TECHNOLOGIA PRZYGOTOWANIA POSIŁKÓW ORAZ NAPOJE

Także podawanie tłustych, smażonych potraw czy ciężkich sosów nie jest właściwe. Wartość energetyczna i odżywcza diety powinny realizować zapotrzebowanie żywieniowe dzieci określone w normach. Dieta powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb i apetytu dziecka. Głównym źródłem płynów powinna być woda dobrej jakości, najlepiej źródlana lub niskomineralizowana. Oprócz wody polecane jest picie mleka i napojów mlecznych (jogurty, kefiry) oraz soki warzywne i owocowe. Dzieci nie powinny pić słodzonych i gazowanych napojów butelkowanych.

• ŚNIADANIE :

Śniadanie: to pierwszy i najważniejszy posiłek spożywany w ciągu dnia. Na śniadanie można podawać mleko i produkty mleczne, na ciepło i zimno, w postaci zup, napojów tj kawa zbożowa na mleku czy kakao, sery, jogurty, kefiry, z dodatkami tj płatkami śniadaniowymi, musli. Ponadto podaje się jaja, pasty, sałatki warzywne z serem, wędliny. Jeżeli napój jest owocowy to posiłek powinien być źródłem białka. Pieczywo zaleca się mieszane (żytnie, pszenne, razowe itd.). Posiłek powinien zawierać dodatek warzyw lub owoców.

• OBIAD:

Powinien być głównym posiłkiem pod względem energetycznym w ciągu dnia. Powinien zawierać zupę oraz II danie. Zupa powinna być przygotowana na bazie warzyw a II danie należy przygotować (do wyboru) z mięsa, drobiu, ryby lub jaj z dodatkiem albo ziemniaków, kaszy, ryżu, makaronu i warzyw gotowanych lub surówki. Podstawową technologią przygotowania potraw powinno być gotowanie. Jeżeli dziecko jest niejadkiem to powinno zaczyna

posiłek od potrawy mięsno-jarzynowej i kończyć sokiem, kompotem lub porcją owoców czy wartościowym deserem.

• KOLACJA:

Rodzaj posiłku wieczornego zależy od tego czy dziecko uczęszcza do przedszkola czy nie. Jeżeli menu w przedszkolu jest pełnowartościowe to kolacja może być uzupełnieniem całodziennego menu w postaci lekkiego posiłku czy zdrowej przekąski i owoców. Ten posiłek wymaga zróżnicowania wg indywidualnego żywienia dzieci.

• II ŚNIADANIE I PODWIECZOREK:

Posiłki te stanowią uzupełnienie puli energetycznej całodziennej diety. Powinny być komponowane ze zdrowych produktów w postaci jogurtów, kefirów, owoców, warzyw, kaszek, biszkoptów, twarożków, omletów czy naleśników, miodu, bakalii, budyniów, kisieli, porcji ciasta. Nie poleca się potraw zawierających dużo tłuszczu i cukru.

DIETA :

Dieta dziecka powinna być układana wg zasad 4xU:

- UROZMAICONA (dobór produktów)

- UREGULOWANA (pod względem częstości i pory spożywania posiłków)

- UMIARKOWANA (odpowiednia wielkość porcji dostosowana do potrzeb dziecka)

Rodzic decyduje o tym co dziecko je ale dziecko niech zdecyduje o tym ile zje.

- UNIKANIE nadmiaru cukru i soli oraz substancji dodatkowych (konserwanty, barwniki)

JAK KOMPONOWAĆ POSIŁKI , PRODUKTY ŻYWIENIOWE

Jak planować posiłki dla dziecka ? Zdrowa dieta dzieci umożliwia optymalny wzrost, rozwój i zdrowie. Posiłek powinien być urozmaicony, asortyment odpowiadający wiekowi dziecka , właściwą liczbę posiłków o odpowiedniej wartości energetycznej i odżywczej. Powinna zwierać odpowiednią ilość witamin i składników mineralnych poprzez wykorzystanie różnorodnych produktów spożywczych (mleko i produkty mleczne, pieczywo, kasze, mięso, drób, ryby, owoce i warzywa), im większa różnorodność tym lepiej. Pełnowartościowa całodzienna dieta powinna być urozmaicona i uwzględniać produkty z różnych grup żywności w określonych porcjach.

• PIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA :

Wg Piramidy Zdrowego Żywienia do tych grup zaliczamy : * produkty białkowe (4-5 porcji), * mleko i produkty mleczne (3 porcje), * mięso czerwone, drób, ryby, jaja (1-2 porcji), * produkty zbożowe (5 porcji), * warzywa (5 porcji), owoce (4 porcje), * tłuszcze (1-2 porcje). Należy zwracać uwagę na urozmaicenie diety w produkty z różnych grup. Każda grupa jest źródłem innych cennych dla zdrowia składników odżywczych np. produkty mleczne dostarczają wapń i białko ale nie zawierają wit C, którą zawierają m.in. owoce i warzywa.

• Produkty zbożowe są przede wszystkim głównym źródłem energii dla organizmu oraz skrobi, zawierają wiele składników mineralnych (magnez , cynk, fosfor, wapń, miedź, selen, chrom) oraz witamin, szczególnie z grupy B. Ponadto te z grubego przemiału bogate są w błonnik, który reguluje pracę jelit.
• Mleko i jego przetwory są najważniejszym źródłem dobrze przyswajalnego wapnia w diecie, który jest niezbędny do budowy kości i zębów. Ponadto są źródłem Wit A, D i B2 oraz białka o najwyższej jakości.
• Mięso, ryby i jaja oraz nasiona roślin strączkowych i orzechy są źródłem pełnowartościowego białka oraz witamin (np. witaminy D), skład min, tłuszczów ( w tym również NNKT).
• Warzywa i owoce powinny być spożywane kilka razy dziennie (5 porcji) – „FIVE FRUITS ON THE DAY”. Owoce i warzywa powinny być różnorodne, również pod względem kolorystyki. Można podawać świeże, mrożone oraz w postaci surówek, sałatek i soków. Są bardzo dobrym źródłem witamin (w tym antyoksydacyjnych – działanie przeciwmiażdżycowe i przeciwnowotworowe), składników mineralnych, flawonoidów oraz błonnika pokarmowego. Pamiętać jednak należy, że owoce i soki zawierają także cukry proste więc, spożywanie ich powinno być kontrolowane.
• Tłuszcze: większość tłuszczów powinna pochodzić z ryb i orzechów oraz tłuszczów roślinnych, natomiast mniejsza część powinna być podawana w postaci tłuszczów pochodzenia zwierzęcego np. w postaci masła prawdziwego czy śmietanki. Jednak podaż tych tłuszczów szczególnie zwierzęcych musi być kontrolowana, szczególnie bogatego w cholesterol. Zdecydowanie należy ograniczać podawanie produktów bogatych w tłuszcze utwardzone (tłuszcze bogate w izomery trans, które mają wpływ na wzrost złego cholesterolu i obniżanie dobrego cholesterolu w organizmie : wyroby ciastkarskie, cukiernicze, margaryny twarde, żywność typy Fast-Food oraz chipsy). Należy podawać tłuszcze pochodzenia roślinnego jak oleje czy oliwy, można na nich smażyć i podawać również na surowo do surówek i sałatek. Nie należy zbyt restrykcyjnie ograniczać podaż tłuszczów w diecie dzieci ponieważ wpływa to niekorzystnie na ich tempo wzrostu i rozwoju.
• Cukier: ponadto należy ograniczyć podaż cukru ponieważ poza kalorycznością cukier nie zawiera żadnych innych składników odżywczych a spożywany w nadmiarze odkłada się w postaci tkanki tłuszczowej. Ponadto cukry proste spożywane w nadmiarze upośledzają wchłanianie ważnych pierwiastków np. żelaza i cynku a ponadto hamują apetyt i sprzyjają otyłości.
• Sól: zaleca się ograniczenie soli kuchennej do 5 g dziennie (1 łyżeczka od herbaty) oraz słonych przekąsek. Sól lepiej zastąpić aromatycznymi przyprawami. Należy pamiętać, że sól występuje także w daniach w puszkach, zupach i sosach w proszku. Bardzo ważna jest podaż ilościowa i jakościowa płynów oraz aktywność fizyczna.

ZASADY SPORZĄDZANIA POSIŁKÓW:

• Przestrzegaj higieny (myj ręce, używaj czystych naczyń i sprzętu kuchennego)
• Odpowiednio dobieraj składniki
• Wybieraj produkty o odpowiedniej jakości
• Stosuj odpowiednie technologie przygotowania potraw (myj, obieraj i płucz warzywa i owoce, przesiewaj mąkę, usuwaj nadmiar tłuszczu, usuwaj ości z ryb, obróbka termiczna to gotowanie, pieczenie bez dodatku tłuszczu, krótko do miękkości)
• Przechowuj żywność w lodówce, w pojemniczkach, czas przechowywania nie dłużej jak dzień
• Unikaj solenia
• Ograniczaj cukier
• Nakładaj odpowiednią wielkość porcji, uszanuj apetyt dziecka, nie przekarmiaj go

mgr inż. Dorota Pal Firma Nutrition

Technolog Żywności i Żywienia Człowieka