Przyczyny powstawania wad wymowy:

 

- oddychanie przez usta, nieprawidłowe żucie,

– nieprawidłowe połykanie, tzw. infantylne,

– zbyt długie ssanie smoczka i karmienie butelką

– niewłaściwa pozycja podczas karmienia (leżąca),

– wady anatomiczne aparatu artykulacyjnego

(skrócone wędzidełko podjęzykowe, wady zgryzu)

– zaburzenia słuchu,

– niewystarczająco wykształcony słuch fonematyczny,

– uszkodzenia korowych ośrodków mowy.

 

Ćwiczenia logopedyczne mają na celu:

 

 – usprawnianie motoryki aparatu artykulacyjnego,

– kształtowanie prawidłowego toru oddechowego,

– rozwijanie słuchu fonematycznego,

– wdrażanie do prawidłowego połykania, żucia,

– wzbogacania słownika,

– korygowania wymowy głosek realizowanych nieprawidłowo,

– wdrażania do właściwej wymowy kontrolowanej i samoistnej.

 

Zabawy usprawniające aparat mowy:

 

Ćwiczenia języka:

 

 – zlizywanie czekolady z talerzyka,

– przyklejanie gumy rozpuszczalnej(wafelka) językiem do podniebienia,

– wysuwanie języka do przodu, język szeroki – wąski- ”Autostrada -polna droga”,

– unoszenie języka za górne zęby(język szeroki) i cofanie go wzdłuż podniebienia,

-dotykanie językiem poszczególnych zębów- ”Mycie ząbków”,

– mlaskanie czubkiem języka-  ”Kotek pije mleko”,

– wypychanie językiem policzków-

”Dmuchanie baloników”- oblizywanie warg dookoła- ”Kotek myje buzię”’

– wysuwanie języka na brodę i cofanie za dolne zęby- ”Parkowanie w tył”

 

 

 Ćwiczenia warg i policzków:

 

 -szerokie otwieranie warg (jak przy samogłoskach: e-o,a-o- ”Karetka”, ”Policja”

-zakładanie warg na siebie(dolnej na górną i odwrotnie),

-cmokanie,

-”Całuski”- naśladowanie posyłania całusków,

-”Parskanie”- drganie warg,

– nadymanie i wciąganie policzków -”Dmuchanie baloników”,

 

Ćwiczenia prawidłowego połykania:

Ćwiczenia w unoszeniu języka do góry:

– unoszenie języka do góry za górne zęby,

– lizanie czubkiem języka wałka dziąsłowego( lizanie nutelli z wałka dziąsłowego),

– przyklejanie wafelka(opłatka) do wałka dziąsłowego.

 

Połykanie śliny:

-przyczepić ”chrupkę” za górne zęby (do wałka dziąsłowego), zęby złączyć, rozchylić wargi

i połknąć ślinę-nie odrywać języka z chrupką od walka dziąsłowego i nie zamykać warg.

Nieprawidłowemu połykaniu towarzyszy napięcie mięśnia okrężnego warg, w związku z tym należy zwracać uwagę na rozluźnienie warg w trakcie połykania .

 

Picie płynów:

– ćwiczenia w połykaniu płynów z językiem uniesionym do góry,

– picie przez słomkę z językiem uniesionym do góry,

Ćwiczenia w połykaniu powinny być stosowane 20-30 minut dziennie.

Pomimo ćwiczeń, należy przypominać dziecku o trzymaniu języka na górze(przy podniebieniu).

Opanowanie umiejętności połykania jest warunkiem koniecznym do skorygowania

seplenienia międzyzębowego i bocznego.

 

Ćwiczenia oddechowe:

– dmuchanie na świeczkę, na piórka, listki, grzywkę itp.

– dmuchanie przez słomkę na watę, na wodę w kubku,

– dmuchanie „baniek”,

– naśladowanie szumu wiatru(sz..),lokomotywy(cz…),

– malowanie przy pomocy słomki z użyciem farb,

– granie na harmonijce, gwizdku itp.

 

Ćwiczenia słuchu fonematycznego:

Słuch fonematyczny to zdolność rozróżniania najmniejszych elementów składowych wyrazów tj. fonemów, dotyczy:

– odróżniania głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, np. s-z (kosa-koza),t-d ( Tomek-domek )itp.

– odróżniania członów opozycji miejsca artykulacji np.s-sz-ś (sarna -szafa-siatka),

z-ż-z'(zebra- żebra-ziemia),r-l (rak-lak),

– odróżniana członów opozycji zbliżenia narządów mowy,np.s-c(sól-cukier),-z ż(zając-żagiel),

– rozróżniania opozycji: ustna-nosowa,np.o-a (droga-drogą)

Ćwiczenia słuchu fonematycznego w celu redukcji kłopotów w mówieniu(a tym samym później w czytaniu i pisaniu):

 

Przykłady ćwiczeń dla nieprawidłowo identyfikowanych głosek s-sz:

Zabawa „Żmija-wiatr”- prowadzący wymawia głoski s-sz w różnej kolejności (np.s,sz, s, sz, ssss, szszsz) a dziecko w tym czasie wskazuje obrazek odpowiadający słyszanemu dźwiękowi (żmija-s, wiatr-sz)

-zabawa ”Jaki to obrazek?”- ze zgromadzonych obrazków dziecko ma pokazać taki, w którym ukryło  się sz lub s,

– układanie rymowanek, dobieranie, kończenie rymowanek, np.szalik – koralik, samolot- wodolot ,”Lata osa kolo…

– zabawa ”Cienie”- dobieranie i nazywanie obrazków kolorowych i ich odpowiedników czarno- białych, zawierających      głoski „sz-s”,

– zabawa „Memory” łączenie obrazków w pary ,

– ”Domino”-układanie obrazków w opozycji zawartych głosek „sz-s”,

– rysowanie i nazywanie  przedmiotów  zawierających  głoski „sz-s”,

– zabawa „Rybki”- łapanie wędka z magnesem namagnesowanych obrazków w opozycji „sz-s”,

– ”Co słyszysz?”-wyróżnianie głosek w nagłosie (szafa-samolot), śródgłosie (kasza- osa),wygłosie (kosz-lis).

Powyższe ćwiczenia pozwalają kształtować umiejętność słuchowego rozróżniania

głosek sz-s. W podobny sposób można prowadzić ćwiczenia w rozróżnianiu głosek np.z-ż,r-l,p-b,s-z.

Pomoce dydaktyczne rozwijające  słuch fonematyczny:

– Domino  logopedyczne obrazkowe, firma „SAMO-POL”,

– ”Od słowa do słowa”, J. Wójtowiczowa,

– ”Poznaję głoski”, H. Metera,

– ”Domino głoskowe”, wydawnictwo Artex s.c.,

– Logopedyczny Piotruś, Komlogo,

– ”Dźwięki mowy” pod redakckją A. Mauer,

-”Obrazkowy ogród rymów”(rymowanki- kolorowani ),wydawnictwo Harmonia.

Zabawy słowne:

– opowiadanie historyjek obrazkowych,

– układanie  historyjek obrazkowych z obrazków,

– wdrażanie do poprawnej wymowy podczas gier i zabaw dydaktycznych

(„Cienie”, „Memory”, ”Domino”),

– śpiewanie piosenek ,

– nauka wierszyków na pamięć,

– rysowanie obrazkowych książeczek,

– układanie i nazywanie obrazków z wykorzystaniem układanek,

– rozwiązywanie zagadek słuchowych,

– mówienie i rysowanie wierszyków,

– rozwiązywanie rebusów,

– lepienie i nazywanie przedmiotów zawierających głoski: sz-s.

 

Pomoce dydaktyczne usprawniające mowę dziecka:

– ”Obrazkowe zabawy przedszkolaka”, A. Bojakowska, W. Mantyk,

– Rymowanki: ”Szumią szuwary”, Na grzyby”, Mruczy kotek”, ”Dżungla”, K. Pluto,

– ”Logopedyczny Piotruś”, Komlogo,

– ”Domino logopedyczne”, firma „SAMO-POL”,
BIBLIOGRAFIA

Kania, Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy,

Stecko, Zaburzenia mowy u dzieci,

Styczek, Zarys logopedii,

Mackiewicz, Wybrane zagadnienia ortodontyczne dla logopedów

 

Opracowała :M. Janiszewska- Warzych